نقش پوشاک مدارس در ایجاد هویت اجتماعی دانش‌آموز

دقیقا بعد از انقلاب صنعتی اروپا بود که استفاده از لباس فرم در مشاغل مختلف باب شد. با کمی تاخیر بعد از این واقعه پوشاک مدارس هم در محیط آموزشی نمود پیدا کرد و اکنون هم والدین و هم دانش‌آموزان این پوشش را به عنوان یک قانون پذیرفته‌اند.

البته که خیلی از خانواده‌ها و به دنبال آن بچه‌ها از پوشش لباس فرم امتناع می‌کنند و کاستی‌هایی که در طراحی و دوخت آن وجود دارد باعث مقاومت دانش‌آموز نسبت به پوشیدن پوشاک مدارس می‌شود. برخی پوشیدن لباس فرم را نوعی محدودیت می‌دانند که آزادی را از فرد می‌گیرد و حق انتخاب او را سلب می‌کند. برخی هم فکر می‌کنند با استفاده از پوشاک مدارس مهارت انتخاب و تصمیم‌گیری از کودکی که می‌خواهد با مدرسه رفتن برای اولین بار در زندگی مستقل عمل کند گرفته می‌شود.

واقعیت این است که در جوامع متمدن انتخاب افراد باید منطبق با ارزش‌ها و هنجارهمان جامعه باشد که این موضوع خود باعث محدود شدن حق انتخاب افراد انتخاب می‌شود. لباس فرم مدرسه هم از هر رنگ و مدلی که باشد نوعی محدودیت در مقابل آزادی دانش‌آموزی که تا دیروز با انتخاب خودش لباس می‌پوشیده است محسوب می‌شود؛ اما در عوض مفهوم مهم و ارزشمند هویت اجتماعی را میان دانش‌آموزان نهادینه می‌کند. مفهومی که ثمرات آن را در آینده‌ای نزدیک و در رفتار و منش کودکانمان مشاهده خواهیم کرد.

لباس فرم مدرسه؛ نماد اصالت و ارزش‌های جامعه

در حالی که پوشاک مدارس نشانگری که برای تشخیص دانش‌آموزان یک مدرسه از مدارس دیگر هستند می‌توانند نمادی از ارزش‌های جامعه باشند.

همسان کردن پوشش مدرسه باعث رواج استفاده از لباس‌هایی براساس هنجارها و ارزش‌های جامعه در محیط آموزشی می‌شود که تاثیرآن تا سنین بزرگسالی در کودک باقی می‌ماند. کودک به واسطه پوشش مدارس با اولین جامعه رسمی خارج از محیط منزل آشنا می‌شود و نوع پوششی که در این جامعه بر تن دارد کمک می‌کند تا همین سیر را در پوشش آینده خود در جامعه حفظ کند.

چنان چه که قبلا هم گفته شد الزام به استفاده از لباس فرم مدرسه توسط دانش‌آموز به عنوان اولین نشانه به دانش‌آموز مرزهای محیط رسمی از غیررسمی را ثابت می‌کند. از این رو دانش‌آموز به مرور زمان و خیلی زودتر باور می‌کند وارد اجتماعی شده است که هویت و رسالت آن با جوامع دیگر متفاوت است.

سرکوب تنوع‌طلبی‌ دانش‌آموز با فرم مدرسه

یکی از تبعات مصرف گرایی تنوع طلبی است. اگرچه بسیاری از مدارس با تغییر سالانه رنگ و مدل فرم مدرسه بر تنوع‌طلبی دانش‌آموزان دامن می‌زنند اما این یکسان‌سازی به تنهایی مزایا بی‌شماری به دنبال دارد.  یکسان‌سازی پوشش در وهله اول دیدگاهی که معلم ناخودآگاه ممکن است نسبت به دانش‌آموز پیدا کند را تعدیل می‌کند. بدین ترتیب باعث می‌شود همه اولیا مدرسه و سایر دانش‌آموز با هویت تحصیلی فرد در تماس باشند و نه با شخصیت و طبقه اجتماعی او.

در گذشته و در برخی از مدارس از رنگ‌های مختلف برای شناسایی پایه‌های تحصیلی مختلف در مدارس استفاده می‌شد. این طرح اکنون منسوخ شده است و همه مدارس از فرم یکدست استفاده می‌کنند مبادا دانش‌آموز به واسطه رده‌های تحصیلی احساس برتری یا حقارت نسبت به موقعیت خود داشته باشند.

القای حس مسئولیت به افراد با پوشاک مدارس

دلایل زیادی وجود دارد تا شرکت‌های تولیدی پوشاک مدارس نسبت به قبل حساسیت‌های بیش‌تری در طراحی فرم مدارس به خرج دهند. یونیفرم پوشش مشترکی است که باعث القای حس مسئولیت به اعضا و ایجاد شخصیت حقوقی و رسمی به آن‌ها می‌شود. به محض پوشیدن لباس فرم ناخودآگاه فرد برای انجام مسئولیت‌های خود تحریک می‌شود و انگیزه او جهت شرکت در فعالیت مرتبط دوچندان خواهد شد.

این احساس مسئولیت در کنار حس همبستگی و نگاهی عاری از اختلاف طبقاتی به دانش‌آموزان در مدرسه باعث به وجود آمدن هویت اجتماعی در فرد می‌شود. به این شکل که دانش‌آموز علاوه بر این که از ظاهر خود در مدرسه لذت می‌برد خود را عضوی از یک جامعه قانونمند می‌داند که بدان پایبند است.

اولویت تحصیل قبل از مد با پوشاک مدارس

بسیاری از ناهنجاری‌های رفتاری که جامعه مدرسه را از هویت اجتماعی خود دور می‌کند به واسطه لباس فرم برطرف می‌شوند. لباس یکی از آن ابزارهای در دسترس برای دانش‌آموزانی است که قصد لاف‌زنی و برانگیختن حسادت هم سن و سالان خود را دارند. هر روز معیارهای پوشش تحت عنوان مُد تغییر می‌کند و اگر قرار باشد دانش‌آموزان در مدارس هم با همین معیارها رشد پیدا کنند از هویت اجتماعی که مورد انتظار مدرسه و خانواده می‌باشد دور خواهند شد.

به وسیله پوشاک مدارس فشار همسالان و چشم‌ و هم‌چشمی‌های متداول بین آن‌ها کمرنگ می‌شود و تحصیل قبل از مُد در اولویت قرار می‌گیرد. از این جهت می‌توان پوشاک مدرسه را جامعه منفردی دانست که دانش‌آموز نسبت به چارچوب‌های آن احساس مسئولیت می‌کند.